Αναμφισβήτητα στην ερώτηση κάπνισμα ή λίγα περιττά κιλά, η απάντηση είναι σαφής: Η διακοπή του καπνίσματος είναι πιο σημαντική από τα λίγα περιττά κιλά που παίρνουμε όταν σταματάμε το κάπνισμα. Ερωτηματικά όμως προκύπτουν σχετικά με το γιατί παίρνουμε κιλά όταν κόβουμε το κάπνισμα. Ευθύνεται το αυξημένο τσιμπολόγημα που συνήθως ακολουθεί, η ελαφρά μείωση στο βασικό μεταβολικό ρυθμό ή ορισμένα γονίδιά μας; Πιθανόν, απαντούν τώρα οι επιστήμονες, ευθύνονται όλα τα παραπάνω.Είναι γνωστό ότι οι καπνιστές έχουν κατά μέσο όρο χαμηλότερο σωματικό βάρος από τους μη καπνιστές και ότι η διακοπή του καπνίσματος συνοδεύεται από αύξηση του σωματικού βάρους. Περίπου το 80% των καπνιστών που διακόπτουν το κάπνισμα αυξάνει το βάρος του κατά 5-6 κιλά, κυρίως μέσα στα δύο πρώτα χρόνια.
Εν μέρει, λοιπόν, αυτό εξηγείται λόγω της προσαρμοστικής θερμογένεσης, η οποία διεγείρεται από τη νικοτίνη, δηλαδή με απλά λόγια με τη νικοτίνη αυξάνεται ελαφρά ο μεταβολισμός μας. Από μελέτες έχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι 20 τσιγάρα προκαλούν αύξηση του βασικού μεταβολισμού κατά 8%-11%. Οπότε με τη διακοπή του καπνίσματος επέρχεται μία μείωση στο βασικό μεταβολικό ρυθμό που ευνοεί την αύξηση του βάρους.
Επιπλέον, παρατηρείται έντονα ότι όσοι διακόπτουν το κάπνισμα έχουν την τάση να τρώνε περισσότερο και κυρίως να τσιμπολογούν πιο πολύ. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η νικοτίνη, το πιο ενεργό συστατικό του καπνού, προκαλεί καταστολή της όρεξης, καθώς έχει βρεθεί ότι αναστέλλει την παραγωγή στον υποθάλαμο του νευροπεπτιδίου Υ (ΝPY), ενός ισχυρού διεγερτικού της όρεξης. Έτσι, όταν διακόπτεται το κάπνισμα πιθανόν σε ορισμένους ανθρώπους αυξάνεται η όρεξή τους. Η τάση αυτή όμως έχει και ψυχολογική διάσταση, καθώς πολλοί πρώην καπνιστές προσπαθούν να καταπολεμήσουν την επιθυμία τους για το τσιγάρο με αυξημένο τσιμπολόγημα.
Τελευταίες μελέτες δείχνουν ωστόσο ότι η τάση αύξησης του βάρους μετά τη διακοπή του καπνίσματος σχετίζεται και με γενετικούς παράγοντες. Επιστήμονες ανακάλυψαν ένα γονίδιο καύσης λίπους που γίνεται πιο ενεργό όταν εκτεθεί σε καπνό, γεγονός που εξηγεί ενδεχομένως γιατί οι καπνιστές αρχίζουν να παίρνουν βάρος μόλις διακόψουν το κάπνισμα. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες εστίασαν τις έρευνές τους στο γονίδιο AZGP1, το οποίο παράγει την πρωτεΐνη που ευθύνεται για την ταχεία καύση του λίπους. Συγκεκριμένα, παρατήρησαν ότι το εν λόγω γονίδιο είναι πολύ πιο δραστήριο στην παραγωγή της λιποδιαλυτικής πρωτεΐνης στους καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Περαιτέρω έρευνες απαιτούνται όμως για την καλύτερη διεύρυνση αυτής της συσχέτισης, ενώ κι άλλα γονίδια μελετώνται σήμερα προς αυτή την κατεύθυνση και σύντομα θα έχουμε κι άλλα δεδομένα.
Πολλοί πιστεύουν ότι η προοπτική αύξησης του σωματικού βάρους αποθαρρύνει τους καπνιστές, ιδιαίτερα τις γυναίκες από το να διακόψουν το κάπνισμα. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει κατανοητό στον καπνιστή ότι ο κίνδυνος στην υγεία του από την αύξηση βάρους είναι μικρότερος από τον κίνδυνο από τη συνέχιση του καπνίσματος. Σε κάθε περίπτωση, αν ο πρώην καπνιστής εφαρμόσει ένα συγκεριμένο διατροφικό πρόγραμμα με τη βοήθεια ενός επιστήμονα διαιτολόγου κατά τη διάρκεια της προσπάθειας διακοπής του καπνίσματος, θα μπορέσει πολύ πιο εύκολα να ελέγξει το βάρος του και να μην πάρει αυτά τα ανεπιθύμητα περιττά κιλά.
