Πώς να αδυνατίσετε με τη βοήθεια της ψυχολογίας

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ είναι απαραίτητη για την αλλαγή διατροφικών συνηθειών

Χάστε τα περιττά κιλά πριν φύγετε για διακοπές, με τη βοήθεια των ψυχολογικών μεθόδων. Με αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς, με θετική σκέψη και έλεγχο των ερεθισμάτων, η ψυχολογική παρέμβαση αποδεικνύεται πλέον το «κλειδί» για να αποκτήσει κανείς τη σιλουέτα που ονειρεύεται, αλλά και για να τη διατηρήσει.

Τα ευρήματα νέων μελετών επιβεβαιώνουν ότι η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη σε κάθε σοβαρή προσπάθεια αδυνατίσματος.

Ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αντώνης Καφάτος, η ψυχολόγοςψυχοθεραπεύτρια κ. Μυρσίνη Κωστοπούλου, η ψυχολόγος στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο κ. Χριστίνα Γολεμάτη και ο κλινικός διαιτολόγος, αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής κ. Κωνσταντίνος Ξένος ενημερώνουν για τα σύγχρονα δεδομένα στον τομέα του αδυνατίσματος και εξηγούν τις τεχνικές που βοηθούν αποτελεσματικά στη μάχη κατά του πάχους.



Η «δίαιτα του ψυχολόγου»... αδυνατίζει

Αδυνατίστε με τη βοήθεια της ψυχολογίας! Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι οι προσπάθειες για χάσιμο των περιττών κιλών έχουν καλύτερο και κυρίως πιο μόνιμο αποτέλεσμα όταν συνδυάζονται με ψυχολογική παρέμβαση.

«Η ψυχολογική υποστήριξη αποτελεί τον δυσκολότερο τομέα στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας», επισημαίνει ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Αντώνης Καφάτος. «Η συνεργασία του διαιτολόγου με τον ψυχολόγο είναι απαραίτητη».

Η υποστήριξη αυτή έχει, κατά τον κ. Καφάτο, τους εξής στόχους:

1 Ενεργοποίηση του ανθρώπου. «Η ενεργοποίηση του παχύσαρκου για να αντιμετωπίσει με επιτυχία το πρόβλημά του, είναι μια υπόθεση που χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη, τόσο του ίδιου όσο και του περιβάλλοντός του», λέει ο καθηγητής. «Ο παχύσαρκος αποζητά κλίμα που θα ευνοεί τις προσπάθειές του, επιζητεί συντροφικότητα».

2 Αλλαγή διατροφικών συνηθειών. Όσοι προσπαθούν να χάσουν βάρος αντιμετωπίζουν δυσκολίες, κυρίως στο να αλλάξουν τις διατροφικές συνήθειές τους. «Αυτό συμβαίνει γιατί δεν γνωρίζουν πώς να αποκτήσουν τον έλεγχο των περιβαλλοντικών καταστάσεων που τους ωθούν να διατηρούν τις συνήθειες της διατροφής τους», εξηγεί ο κ. Καφάτος. «Ωστόσο, έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές, με στόχο να βοηθήσουν όσους κάνουν δίαιτα να αποκτήσουν τον έλεγχο αυτό».

Μερικές από τις τεχνικές αυτές είναι:

- Συμβουλευτική από ειδικό σχετικά με τη διατροφή και τη σωματική άσκηση.

- Τήρηση ημερολογίου σχετικά με τις τροφές που καταναλώνει κατά τη διάρκεια της ημέρας, την ώρα, τις συνθήκες, την παρουσία ατόμων και ποιων κ.ά.

- Έλεγχος ερεθισμάτων (π.χ. ψωνίζοντας τρόφιμα μόνο από κατάλογο).

- Φύλαξη των τροφών εκτός οπτικού πεδίου (σε ψηλά ντουλάπια, στο μέσα μέρος του ψυγείου κ.ά.).

- Αλλαγή συνηθειών κατά την ώρα του φαγητού (π.χ. μάσημα της τροφής περισσότερη ώρα πριν από την κατάποση, εναπόθεση των μαχαιροπίρουνων στο τραπέζι ύστερα από κάθε μπουκιά κ.ά.).

- Σύστημα ανταμοιβής (δηλαδή, καθορισμός «αμοιβής» για την πιστή τήρηση της δίαιτας).

3 Αναδιοργάνωση της σκέψης. «Εξίσου σημαντικό κομμάτι της θεραπείας είναι η αναδιοργάνωση της σκέψης», λέει ο κ. Καφάτος. «Αυτός που κάνει δίαιτα, μαθαίνει από τον ψυχολόγο να αντικρούει τις απαισιόδοξες σκέψεις σχετικά με αυτήν. Για παράδειγμα, κάποιος που σκέπτεται ότι “όλοι στην οικογένειά μου έχουν πρόβλημα με το βάρος τους, άρα είναι στα γονίδιά μου΄”, μαθαίνει να αντικρούει αυτή τη σκέψη με μια θετική όπως ΄΄το γεγονός αυτό κάνει πιο δύσκολη την προσπάθειά μου, αλλά όχι αδύνατη΄΄».

Η συμπεριφοριστική παρέμβαση για την παχυσαρκία στηρίζεται στην αντίληψη ότι η συμπεριφορά μαθαίνεται και ενισχύεται μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

«Ωστόσο, η χρησιμοποίηση μόνο συμπεριφοριστικών πρακτικών δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική», διευκρινίζει ο κ. Καφάτος. «Αφού μάθουμε από τον ασθενή τις συνήθειές του, προσπαθούμε να ελαττώσουμε τα ερεθίσματα που οδηγούν στην υπερφαγία (π.χ. να θεωρεί την ταβέρνα ψυχαγωγία). Τα ομαδικά προγράμματα δίνουν θετικά αποτελέσματα».

Τι αποδεικνύουν οι μελέτες

Η υπόθεση Αδυνάτισμα είναι πια θέμα ολόκληρης ομάδας ειδικών. «Η εποχή της απλής συνταγογράφησης μιας δίαιτας αδυνατίσματος έχει περάσει ανεπιστρεπτί», τονίζει ο κλινικός διαιτολόγος- διατροφολόγος Κωνσταντίνος Ξένος. Η πολύπλευρη- πολυδυναμική προσέγγιση, με σημείο αναφοράς την εκπαίδευσή του, αποδεικνύεται ο καλύτερος τρόπος ΄΄ίασης΄΄ του πολυπαραγοντικού προβλήματος της παχυσαρκίας. Αυτή η θέση τεκμηριώνεται και από πολύ πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία».

Πολλές είναι οι επιστημονικές μελέτες που δείχνουν πως η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία (Cognitive Βehaviour Τherapy- CΒΤ) είναι πολύτιμο εργαλείο στο αδυνάτισμα. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια η προσέγγιση αυτή εφαρμόζεται και σε ομάδες ανθρώπων που παρουσιάζουν και προβλήματα που συνοδεύουν την παχυσαρκία όπως είναι ο διαβήτης τύπου 2.

Δύο πρόσφατες και σημαντικές μελέτες που αποδεικνύουν τα οφέλη της CΒΤ σε τέτοιες καταστάσεις δημοσιεύθηκαν, η μία στο περιοδικό “Νutrition Μetabolism Cardiovascular Diseases” (Ιούνιος 2009) και η άλλη στο περιοδικό ΄΄ΒΜC Ρublic Ηealth” (Μάιος 2007).

Σε άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Αmerican Journal of Clinical Νutrition» (Μάιος 2008), διαπιστώθηκε ότι ύστερα από 10 εβδομάδες ψυχολογικής παρέμβασης, υπέρβαροι και παχύσαρκοι έφηβοι βελτίωσαν τη σωματική εικόνα τους αλλάζοντας διατροφική συμπεριφορά, κυρίως ως προς την υπερβολική κατανάλωση αναψυκτικών.

«Παχαίνει» η χαμηλή αυτοεκτίμηση

Ο ρόλος της ψυχολογίας στο αδυνάτισμα είναι κεντρικός, σύμφωνα με την ψυχολόγο- ψυχοθεραπεύτρια Μυρσίνη Κωστοπούλου. «Ο βαθμός αυτοεκτίμησης ενός ανθρώπου, μπορούμε να πούμε ότι είναι το Α και το Ω, αφού βέβαια εξαιρέσουμε πρωτίστως παράγοντες οργανικούς που μπορεί να παρεμποδίζουν την απώλεια βάρους (π.χ. θυρεοειδικές δυσλειτουργίες, σάκχαρο κ.λπ.)», λέει. «Ένας άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του, είναι πιθανότερο να κάνει πράξεις που θα διατηρούν τη θετική σχέση που έχει με τον εαυτό του και αντίστροφα.

Επίσης, αν πιστεύει στην ικανότητά του να επιτύχει έναν στόχο και να τον διατηρήσει, ότι οι συνέπειες μιας τέτοιας αλλαγής θα είναι θετικές για τον ίδιο και ότι του αξίζει να είναι πιο αδύνατος, είναι πιθανότερο να το επιτύχει».

Άλλοι παράγοντες προσωπικότητας που μπορεί να επηρεάσουν θετικά μια τέτοια προσπάθεια είναι ο βαθμός της πειθαρχίας και της αποφασιστικότητας ενός ατόμου. «Για να χάσει ένας άνθρωπος βάρος, είναι σημαντικό η απόφαση αυτή να είναι προϊόν δικής του απόφασης και όχι προτροπή από άτομα του στενού του περιβάλλοντος», διευκρινίζει η κ. Κωστοπούλου.

Η παρουσία ψυχολόγου είναι σήμερα προϋπόθεση για μια ολοκληρωμένη θεραπεία του πάχους. «Ένας παχύσαρκος που προσπαθεί χρόνια να αδυνατίσει και δεν τα καταφέρνει, σημαίνει ότι αυτό που του λείπει δεν είναι απλώς μια ιατρική προτροπή βασισμένη στην ψυχρή λογική», λέει η κ. Κωστοπούλου.

«Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία συνδέεται με την κατάθλιψη. Αν δεν θεραπεύσεις πρωτίστως την κατάθλιψη που ακυρώνει την προσπάθεια ενός ανθρώπου να κινητοποιηθεί στην καθημερινότητά του και να δεσμευτεί με μια απόφαση, πώς θα καταφέρεις να τον πείσεις ότι είναι καλό για τον ίδιο να χάσει βάρος;».

Μάθετε από την αρχή να τρώτε

Ποιες ψυχολογικές μέθοδοι έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στο αδυνάτισμα;

«Εκτός από την ψυχαναλυτική θεραπεία, η γνωσιακήσυμπεριφορική θεραπεία είναι μία πολλά υποσχόμενη μέθοδος αντιμετώπισης των διαταραχών που σχετίζονται με τη λήψη τροφής, σύμφωνα με τις σύγχρονες κλινικές δοκιμασίες», τονίζει η ψυχολόγοςψυχοθεραπεύτρια κ. Κωστοπούλου.

«Επίκεντρο της προσέγγισης αυτής είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας άνθρωπος σκέπτεται και συνθέτει πεποιθήσεις για τον εαυτό του, τους άλλους ή τα συμπτώματά του. Η γνωσιακή- συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι βραχείας διάρκειας και έχει ξεκάθαρους θεραπευτικούς στόχους.

Η συνεργατική θεραπευτική σχέση είναι η βάση δημιουργίας νέων, εναλλακτικών και βοηθητικών κανόνων, σκέψεων και πεποιθήσεων. Λειτουργεί ως πλαίσιο ασφάλειας στο οποίο ο ασθενής τεστάρει και αναδομεί λανθασμένους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς».

Ο ρόλος των γονιών

Ο υπέρβαρος «εκπαιδεύεται», δηλαδή, ξανά στο να τρώει. «Υπό μία έννοια, πράγματι μιλάμε για εκπαίδευση εκ νέου για το φαγητό, τον ρόλο του και τη σχέση του ανθρώπου με αυτό», λέει η κ. Κωστοπούλου. «Οι στάσεις και οι πεποιθήσεις γύρω από το φαγητό οικοδομούνται στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου.

Η παθολογική λήψη τροφής που οδηγεί σε παχυσαρκία, είναι συχνά προϊόν λανθασμένης μάθησης από τους ίδιους τους γονείς. Υπάρχει άραγε πιο εγκληματικό θέαμα από ένα παιδί τριών ετών να τρώει σχεδόν καθημερινά σε φαστ φουντ με τους γονείς του και αυτό να αποτελεί μια ΄΄φυσιολογική΄΄ οικογενειακή τελετουργία;

Ένα τέτοιο παιδί λοιπόν, ως παχύσαρκος ενήλικος πλέον, δεν πρέπει να μάθει να σκέπτεται διαφορετικά για το φαγητό και τον τρόπο με τον οποίο το καταναλώνει; Η διαδικασία αυτή ουσιαστικά γίνεται πρώτη φορά γι΄ αυτόν και μπορεί να πάρει μήνες, ακόμη και χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις».

Ο ψυχολόγος πρέπει να έχει σημαντική κλινική εμπειρία στον χώρο και ειδική εκπαίδευση σε ψυχολογικές παρεμβάσεις για ανθρώπους με παχυσαρκία.